ის, რაც გვაინტერესებს ძვლის ტვინის ტრანსპლანტაციის შესახებ
ის, რაც გვაინტერესებს ძვლის ტვინის ტრანსპლანტაციის შესახებ
ჩვენ ვესაუბრეთ „აჯიბადემ ადანას საავადმყოფოს პედიატრიული ჰემატო-ონკოლოგიის სპეციალისტს პროფესორ ბულენტ ანტმენს ძვლის ტვინის ტრანსპლანტაციის შესახებ. მიუხედავად იმისა, რომ ამ პროცედურას სასაუბრო ენაზე ეძახიან “ძვლის ტვინის გადანერგვა”-ს, რეალურად ეს არის ღეროვანი უჯრედების გადანერგვა. ვინდაიდან ძვლის ტვინი გამოიყენება ღეროვანი უჯრედების წყაროდ, ამიტომაც ეწოდება მას ეს სახელი. ზრდასრულებში სისხლიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას ღეროვანი უჯრედების წყაროდ. თუმცაღა გამოყენების მეთოდები განსხვავდება. ჭიპლარის სისხლში არსებული ღეროვანი უჯრედებიც შეიძლება გამოყენებულ იქნეს წყაროდ.
პირველი ჯგუფი მოიცავს სისხლის დაავადებებს, რომლის სათავეში დგას ლეიკემია. ძვლის ტვინის ტრანსპლანტაცია კრიტიკულად მნიშვნელოვანია ლეიკემიის ისეთი ფორმებისთვის, რომლებიც არ რეაგირებენ მკურნალობაზე, განსაკუთრებით ALL (მწვავე ლიმფობლატიური ლეიკემია), AML (მწვავე მიელობალტის ლეიკემია) და CML (ქრონიკული მიელობლასტური ლეიკემია). რეალურად, ეს არის პირველადი მკურნალობის ოფცია გარკვეული სახეობების შემთხვევაში. აპლასტიური ანემიის შემთხვევა, რომლის დროსაც ორგანიზმი ვერ წარმოქმნის საკმარისი რაოდენობის სისხლის უჯრედებს, ძვლის ტვინის ტრანსპლანტაცია ერთადერთი საშუალებაა. ეს დაავადება შესაძლოა იყოს თანდაყოლილი ან განვითარდეს მოგვიანებით.
ზოგიერთმა ვირუსმა, ქიმიურმა ნივთიერებებმა და მედიკამენტებმა შეიძლება გამოიწვიოს აპლასტიკური ანემია. ძვლის ტვინის ტრანსპლანტაციას მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია თანდაყოლილი სისხლის დაავადებების მკურნალობაში. თალასემიის, რომელიც ცნობილია ხმელთაშუა ზღვის დაავადების სახელით, ნამგლისებრი უჯრედოვანი ანემიის და ზოგიერთი სხვა იშვიათი სისხლის დაავადების სამკურნალოდ ძვლის ტვინის ტრანსპლანტანტაცია ერთადერთი საშუალებაა. სისხლის დაავადებას თან ახლავს სიმსივნე. პირველ ადგილზე შეიძლება განვიხილოთ ბავშვებში განვითარებული ნონ-ჰოჯკინის ლიმფომის დაავადება, ან სხვა ისეთი დაავადებები, რომლებიც არ რეაგირებენ მკურნალობაზე, ან გვხვდება განმეორებითი შემთხვევები, ასეთ დროს ძვლის ტვინის ტრანსპლანტანტაცია ერთადერთი ოფციაა. მკურნალობის იგივე მეთოდი გამოიყენება ჰოჯკინის ლიმფომის ან სხვა ლიმფური კვანძის კიბოს განმეორების შემთხვევაში.
ჭიპლარის ღეროვანი უჯრედი შეიძლება მიღებულ იქნას ნებისმიერისგან, თუ ეს დაავადების მკურნალობის შეესაბამება. ღეროვანი უჯრედების ტრანსპლანტაცია ან ალოგენური უჯრედების ტრანსპლანტაციის დროს დონორად შეიძლება განხილულ იქნას პაციენტის დედმამიშვილი, თუმცა დონორობა ნათესაური კავშირის არ ქონის დროსაც შეიძლება. ზოგიერთ შემთხვევაში პაციენტის საკუთარი ძვლის ტვინი გამოიყენებაც ხდება. ამას ეწოდება ავტოლოზური ტრანსპლანტაცია. გადანერგვის კიდევ ერთი სახეობა, რომელიც არ არის ძალიან გავრცელებული, არის სინგენური ტრანსპლანტაცია. ეს არის პაციენტის მონოზიგოტური ტყუპის ცალისაგან აღებული ღეროვანი უჯრედების გადენერგვა.
არსებობს ბევრი არასწორი წარმოდგენა თითქოს დონორს ზიანი ადება აღნიშნული პროცედურის გამო. ეს არასწორი შეხედულება არსებობს ღვიძლისა და თიკრმლის ტრანსპლანტაციის დროსაც. ამავე მიზეზის გამო თავს არიდებენ ძვლის ტვინის ტრანსპლანტაციასაც. ფაქტიურად, პროცედურა ზიანს არ აყენებს დონორს. თუმცაღა 2 წლამდე ასაკის ბავშვები და 60 წელს გადაცილებული ადამიანები არ განიხილებიან ძვლის ტვინის დონორებად.
მაშინ როცა ეს პროცედურა იგეგმება, პაციენტი რომელსაც ძვლის ტვინს უნერგავენ, უნდა მომზადდეს შესაბამისად. როგორც ნიადაგი, რომელზეც სარეველა იზრდება, ვერ გამოიღებს ნაყოფს დამუშავების გარეშე, ასევე თითოეული პაციენტის ძვლის ტვინის უჯრედები მთლიანად უნდა განადგურდეს მედიკამენტებით და რადიაციით, რომ გათავისუფლდეს ადგილი ახალი უჯრედებისთვის. ეს პროცესი მზადებაა ახალი უჯრედების მისაღებად. მომზადების პროცესი, რომელსაც საშუალოდ 7-8 დღე სჭირდება, სრულდება ძვლის ტვინის ტრანსპლანტაციით. ახალი ღეროვანი უჯრედები ინტრავენურად შეჰყავთ რეციპიენტის ორგანიზმში. ცენტრალურ ვენური კათეტერიზაცია ხორციელდება მხარის ზონაში. ეს მოწყობილიბა მაგრდება კანქვეშ გულმკერდის არეში და მიდის გულისკენ. ამ მოწყობილობას ეწოდება “ჰიკმან კათეტერი” და ტრანსპლანტაციის პროცესის დაწყებამდე მაგრდება გულმკერდზე. დონორის ძვლის ტვინისგან მიღებული ღეროვანი უჯრედები, რომელიც წინასწარ დამუშავებული და სხვა უჯრედებისგან განცალკევებულია, პაციენტებს ინტრავენურად პირდაპირ ამ პორტის საშუალებით მიეწოდებათ. ახალ გადანერგილი ღეროვანი უჯრედები ძვლის ტვინში თავის ადგილს იკავებენ და იწყებენ გამრავლებას. ისინი იქ განთავსდებიან და სწორი კვებითი რეჟიმის დაცვით ნაყოფს გამოიღებენ ისე, როგორც თესლი მიწაში.
თუ პაციენტს აქვს სიმსივნე, კიბოს უჯრედები არ უნდა დარჩეს ძვლის ტვინში და პაციენტის იმუნურმა სისტემამ არ უნდა უარყოს ახალი უჯრედები. სწორედ ამიტომ ეძლევა პაციენტს იმუნიტეტის გასაძლიერებელი საშუალებები. მითუმეტეს რომ ამ პერიოდში პაციენტი მგრძნობიარეა ყველა სახის ინფექციის მიმართ. რეალურად მიზანი ის არის, რომ ამ პერიოდში პაციენტს არ შეხვდეს არანაირი ინფექცია. გადანერგვის შემდეგი 14 დღე ითვლება კრიტიკულ პერიოდად, იმ თვალსაზრისით, იწყებენ თუ არა ახალი უჯრედები გამრავლებას.
თუ რეპროდუქცია დაიწყო, ტრანსპლანტაციის პროცესი წარმატებულად მიიჩნევა. პაციენტი სტერილურ გარემოში რჩება 30-40 დღის განმავლობაში, რათა სისხლის ხარისხი მივიდეს შესაბამის დონეზე. თუ საკმარისი რაოდენობის სისხლის წითელი და თეთრი უჯრედები და თრომბოციტები წარმოიქმნა, ასევე არც ერთი ინფექცია არ განვითარდა, პაციენტი სხვა პაციენტებთან ერთად საავადმყოფოს სხვა განყოფილებაში გადადის. თუ მისი ფიზიკური მდგომარეობა დამაკმაყოფილებელია, იგი 45-60 დღეს კიდევ ატარებს სტაციონარში, შემდეგაც კი მოხდება კლინიკიდან მისი გაწერა.
მნიშვნელოვანია, რომ პაციენტმა გაიაროს ყველა მომდევნო შემოწმება, ვინაიდან მკურნალობის პროცესი 1 წლის პერიოდს მოიცავს, სხვა ინფექციებისგან დაცვის მიზნით.
ალი ბულენტ ანტმენი არის მედიცინის დოქტორი, ფილოსოფიის დოქტორი
ძვლის ტვინის ტრანსპლანტაციისა და ჰემატოლოგიურ-ონკოლოგიური პედიატრიული განყოფილების დირექტორი, აჯიბადემ ადანას ჰოსპიტალი
ექიმი ანტმენი დაიბადა მერსინში 1964 წელს. მერსინში წინასაუნივერსიტეტო განათლების დასრულების შემდეგ, 1987 წელს მან დამთავრა სტამბულის უნივერსიტეტის Cerrahpasa სამედიცინო ფაკულტეტი. 1992 წელს პედიატრიული მიმართულებით სწავლა განაგრძო Cukurova-ს უნივერსიტეტში, სამედიცინო ფაკულტეტზე და პედიატრ-ჰემატოლოგის ვიწრო სპეციალობით პედიატრიული ჰემატო-ონკოლოგიის განყოფილებაში და პედიატრიულ-ჰემატოლოგიური სპეციალობის მიმართულებით იმავე ფაკულტეტის პედიატრიულ ჰემატოლოგიურ-ონკოლოგიის დეპარტამენტში.
1992 წელს იგი იყო მკვლევარი ძვლის ტვინის ტრანსპლანტაციის განყოფილებაში Royal Free ჰოსპიტალში, ლონდონში.
1993 წელს იგი დაინიშნა ასისტენტ პროფესორის თანამდებობაზე, გახდა ასოცირებული პროფესორი 1999-ში და პროფესორი 2005-ში. როგორც ცუკუროვას უნივერსიტეტის სამედიცინო ფაკულტეტის ჰემოფილიისა და ძვლის ტვინის ტრანსპლანტაციის განყოფილების წევრმა, ექიმმა ანტმენმა დაიწყო რადიოაქტიური სინვექტომიის და სხვა ორთოპრდიული პროცედურების შესრულება ჰემოფილიით დაავადებულ პაციენტებში, ძვლის ტვინის ტრანსპლანტაციის პროგრამის დაწყებამდე. ის ახორციელებს კვლევებს ჰემოფილიით დაავადებულ პაციენტებში საერთაშორისო კლინიკური კვლევის ფარგლებში სპრორტისა და ფიზიოლოგიის განყოფილების თანამონაწილეობით. გამდინარე ციტომეტრია და თრომბოზის ჰემოსტაზი მისი ინტერესის ძირითადი სფეროებია. იგი ხელმძღვანელობდა ორ კვლევით პროექტს: ერთი გამდინარე ციტომეტრია, რომელიც ფინანსდებოდა ცუკუროვას უნივერსიტეტის მიერ, და მეორე კიბოს უჯრედების კულტურასა და ციტოტოკსიკურობზე, რომელიც ფინანსდებოდა TUBITAK-ის მიერ. ამჟამად ის მუშაობს პედიატრიულ ჰემატო-ონკოლოგიურ განყოფილებაში, ჰემოფილიის ცენტრში და ჰემოპოეტური ღეროვანი უჯრედების ტრანსპლანტაციის განყოფილების დირექტორი ადანა ასინადემ ჰოსპიტალში, ადანაში.
„აჯიბადემის” ოფიციალური წარმომადგენლობა საქართველოში, თბილისი, ჭავჭავაძის გამზ. N 58, ტელ.: 2-15-85-00
