რა არის ძვლის სიმსივნე?
ძვალსახსროვანი სისტემის სიმსივნეები, იგივე ძვლის სიმსივნეები, წარმოადგენს სტრუქტურებს, რომლებიც ძვლოვან ქსოვილში უჯრედების უკონტროლო ანომალიური ზრდის შედეგად ფორმირდება, რაც თავის მხრივ იწვევს ჯანსაღი ძვლის ქსოვილის დასუსტებას და მას უფრო მყიფეს ხდის. სიმსივნეები შეიძლება განვითარდეს ადამიანის ორგანიზმში არსებულ ნებისმიერ ძვალში ან ძვლის ნებისმიერ ნაწილში.
ტერმინი “ძვლის სიმსივნე” ფართოდ განიმარტება და მრავალ ისეთ დაავადებას მოიცავს, რომლის მიმდინარეობა და მკურნალობის პროცესიც სრულიად განსხვავდება ერთმანეთისაგან. იმ შემთხვევებს, როდესაც ძვლიდან და სახსრებიდან განვითარებული და გაფართოებული სიმსივნე იქვე ვითარდება ეწოდება “კეთილთვისებიანი სიმსივნე”, ხოლო იმ შემთხვევებს, როცა განვითარების არეალიდან დაავადების სხვა ორგანოებზე განვრცობა ხდება და სიცოცხლისთვის საშიში ტენდენცია გააჩნია ეწოდება “ავთვისებიანი სიმსივნე (ძვლის კიბო/ძვლის სარკომა)”. მოვლენას, როდესაც სხვა ორგანოებიდან (შინაგანი ორგანოები, სისხლის ელემენტები, კანი, სხვ.) ძვლებსა და სახსრებზე ხდება დაავადების გავრცელება ეწოდება “მეტასტაზური სიმსივნეები”. არსებობს ასევე კონდიციები, როდესაც ძვლის ისეთ დაავადებებთან გვაქვს საქმე, რომელიც არ წარმოადგენს სიმსივნეს, თუმცა მის მსგავსად ანადგურებს ძვალსა და სახსრებს.
კეთილთვისებიანი სიმსივნეები კიბო არ არის. ასეთ შემთხვევაში მკურნალობა განისაზღვრება სიმსივნის ტიპის მიხედვით და როგორც წესი შემდგომი დაკვირვებაც რეკომენდებულია.
ავთვისებიან სიმსივნეებს კიბო ეწოდება. არსებობს ძვლის კიბოს პირველადი და მეორეული ტიპები. პირველადი ძვლის კიბოს შემთხვევაში კიბო ვითარდება უშუალოდ ძვლიდან. მეორეულის შემთხვევაში (იგივე მეტასტაზური ძვლის დაავადება) კიბო ვითარდება ორგანიზმში სხვა ადგილას და უკვე ამის შემდეგ ხდება ძვალზე მისი გავრცელება. ავთვისებიანი სიმსივნის (ძვლის კიბო) სამკურნალოდ რეკომენდებულია ქიმიოთერაპია, რადიაცია ან ორივე მეთოდი ერთდროულად. ზოგ შემთხვევაში არსებობს ასევე ქირურგიული ჩარევის საჭიროებაც.
როგორი სიმპტომები აქვს ძვლის სიმსივნეს?
ძვლის სიმსივნის ძირითადი სიმპტომები უკავშირდება მოძრაობის დროს ტკივილს, რომელიც უფრო მძაფრდება ღამის პერიოდში. როგორც წესი ტკივილი შეიგრძნობა სიმსივნის ადგილას და ხშირად აღწერილია, როგორც უწყვეტი ტკივილი. ზოგ შემთხვევაში შესაძლებელია ძვლის სიმსივნის ტკივილი შეცდომით ართრიტის ან ძვლის ზრდის ტკივილშიც აგვერიოს.
ტკივილთან ერთად ძვლის კიბო შეიძლება ასევე გამოიხატოს ისეთი ნიშნებით, როგორიცაა შესიება ძვლის არეალში, ცხელება (38C (100.4F) ან მეტი), ჭარბი ოფლიანობა (განსაკუთრებით ღამით) და უმიზეზოდ წონის კლება.
კეთილთვისებიანი სიმსივნეები ზოგ პაციენტში უსიმპტომოდ მიმდინარეობს. საბედნიეროდ, სიმსივნის აღმოჩენა შესაძლებელია ასევე სხვა მიზნით ჩატარებული სამედიცინო ანალიზების მიხედვითაც. ზოგჯერ შეიძლება უმნიშვნელო დაზიანებამაც გამოიწვიოს არადიაგნოსტირებული სიმსივნით დაზიანებული ძვლის მოტეხილობა. ამ შემთხვევას პათოლოგიური მოტეხილობა ჰქვია და ასეთ დროს ხდება სიმსივნის პირველადი იდენტიფიცირება.
მოტეხილობა, ინფექციები და სხვა კონდიციები შესაძლოა მიმდინარეობით ჰგავდეს სიმსივნეს. ძვლის კიბოს აღმოსაჩენად მრავალი ტიპის ანალიზის დანიშვნაა შესაძლებელი.
რომელია ავთვისებიანი ძვლის სიმსივნის ტიპები?
სიმსივნეს, რომელიც ძვლის ქსოვილიდან ვითარდება და შემდეგ სხვა ორგანოებზე ვრცელდება, ძვლის კიბო ეწოდება. იმ შემთხვევაში თუ სიმსივნე უშუალოდ ძვალში იწყება, საქმე გვაქვს პირველად ძვლის კიბოსთან, ხოლო თუ იგი სხვა ორგანოდან მეტასტაზების საშუალებით გავრცელდება ძვალზე – სახეზეა მეორეული ძვლის კიბო.
პირველადი ძვლის კიბო ამ დაავადების ყველა ტიპის შემთხვევების 1 პროცენტზე ნაკლებს შეადგენს და როგორც წესი ფეხების ან ზედა მკლავების გრძელ ძვლებში ვითარდება.
ავთვისებიანი სიმსივნის მკურნალობა დაავადების ტიპისა და სტადიის მიხედვით მოიცავს ქიმიოთერაპიიის, რადიაციისა და ქირურგიის ერთობლიობას.
პირველადი ძვლის კიბოს ძირითადი ტიპებია ოსტეოსარკომა, ევინგის სარკომა, ქონდროსარკომა და მრავლობითი მიელომა.
ოსტეოსარკომა
ოსტეოსარკომა ძვლის პირველადი კიბოს ყველაზე გავრცელებული ტიპია. ყველაზე ხშირად გვხვდება 20 წლამდე ახალგაზრდებში და ბავშვებში. დაავადების მიზეზი უცნობია. ზოგიერთ შემთხვევაში ოსტეოსარკომა გვხვდება ოჯახის წევრებში. ამ დიაგნოზის შემთხვევაში ძირითადად სიმსივნე გვხვდება მუხლის ირგვლივ ბარძაყის (ბარძაყის ძვალი) ან წვივის (წვივის ძვალი) არეალში, თუმცა ასევე შეიძლება განვითარდეს თეძოზე და მხრებზეც.
ევინგის სარკომა
ევინგის სარკომა ჩვეულებრივ გვხვდება 5- დან 20 წლამდე პაციენტებში და ყველაზე ხშირად ვრცელდება ზედა და ქვედა კიდურებში, მენჯში, მკლავსა და ნეკნებში.
ქონდროსარკომა
ქონდროსარკომა გვხვდება შუახნის პაციენტებში. როგორც წესი დაავადება ვითარდება მხრებსა და მენჯის არეალში. დაავადების მდებარეობისა და სტადიის მიხედვით განისაზღვრება კონკრეტული მკურნალობა.
მრავლობითი მიელომა
მრავლობითი მიელომა ძვლის ტვინის კიბოს წარმოადგენს, იგი წარმოდგენილია ძვლის ერთი ან რამდენიმე დაზიანებით და როგორც წესი ხანდაზმულ ასაკში ვითარდება.
რომელია კეთილთვისებიანი ძვლის ტვინის ტიპები?
კეთილთვისებიანი სიმსივნეები, როგორც წესი ავთვისებიანზე უფრო ხშირად გვხვდება. კეთილთვისებიანი სიმსივნეები კიბო არ არის, თუმცა ანომალიური უჯრედები შესაძლოა გარკვეულ მკურნალობას მაინც საჭიროებდეს. კეთილთვისებიანი სიმსივნე შეიძლება იმგვარად გაიზარდოს, რომ ჯანმრთელი ძვლის ქსოვილზე და ძვლის სტრუქტურაზე სამომავლოდ გარკვეული გავლენა იქონიოს.
ოსტეოქონდრომები
კეთილთვისებიანი ძვლის სიმსივნის ყველაზე გავრცელებული ტიპია ოსტეოქონდრომა. ეს დაავადება მოზრდილებში და თინეიჯერებში ვითარდება. ასეთი ტიპის სიმსივნეები შედგება ძვლისა და ხრტილისაგან და აქტიურ ზრდაში მყოფი გრძელი ძვლის ბოლოს ვითარდება (მკლავისა და ფეხის ძვლები). აღსანიშნავია, რომ ამ ტიპის სიმსივნეები ვრცელდება ბარძაყის ქვედა ბოლოზე, ქვედა ფეხის ძვლის ზედა ბოლოზე და ზედა მკლავის ძვლის ზედა ბოლოზე. ოსტეოქონდრომა შეიძლება განიხილებოდეს, როგორც ზრდის ანომალია. ოსტეოქონდრომა შეიძლება განვითარდეს როგორც ერთი ან რამდენიმე სიმსივნე.
ენქონდრომა
ენქონდრომა წარმოადგენს ცისტას, რომელიც ძვლის ტვინშია განვითარებული. დაავადება ბავშვობაში ვითარდება და ზრდასრულობაშიც გრძელდება. ენქონდრომა ვითარდება ხელებსა და ფეხებში, მკლავისა და ბარძაყის გრძელ ძვალში.
ოსტეოიდური ოსტეომა
ოსტეოიდური ოსტეომა ძვლის სიმსივნის ტიპია, რომელიც ჩვეულებრივ ბარძაყისა და წვივის გრძელ ძვლებში ვითარდება. ოსტეოიდური ოსტეომა იწვევს ტკივილსა და დისკომფორტს და გვხვდება ყველა ასაკობრივ კატეგორიაში, თუმცა უფრო ხშირად ავადდებიან ბავშვები და ახალგაზრდები.
ქონდრობლასტომა
ქონდრობლასტომა სახსრებისა და გრძელი ძვლის კეთილთვისებიანი სიმსივნის იშვიათი ტიპია. ყველაზე ხშირად სიმსივნის განვითარება ხდება ბარძაყის ძვლის, წვივის ძვლის ან ზედა მკლავის ძვალში. მკურნალობის გარეშე, ქონდრობლასტომა შესაძლოა ზომაში გაიზარდოს და შედეგად გარშემო ძვლის არეალი გაანადგუროს, რაც თავის მხრივ იწვევს გადაადგილების დროს ტკივილს.
არაოსიფიცირებული ფიბრომა
აღნიშნული მდგომარეობა წარმოადგენს ძვლის ცისტას. როგორც წესი ვითარდება ფეხში და გვხვდება უფრო ხშირად ბავშვებსა და მოზრდილებში. ჩვეულებრივ დაავადების აღმოჩენა ხდება შემთხვევით, როდესაც პაციენტს სხვა რაიმე მიზეზით რენტგენით გაშუქება ესაჭიროება. ხშირ შემთხვევაში მკურნალობა არ ინიშნება, ვინაიდან ბავშვის ზრდასთან ერთად, როგორც წესი კონდიცია თავისით ქრება.
გიგანტური სიმსივნური უჯრედები
ძვლის გიგანტური სიმსივნური უჯრედები იზრდება გრძელი ძვლის ბოლოს. ყველაზე ხშირად დაავადება ჩნდება მუხლის სახსრის არეალში ბარძაყის ძვლის ქვედა ბოლო მხარეს ან წვივის ძვლის ზედა ბოლო მხარეს/ გიგანტური სიმსივნური უჯრედები ძალიან იშვიათი მოვლენაა და ჩვეულებრივ ახალგაზრდებში აღინიშნება. აღნიშნული კონდიციის მკურნალობის დამკვიდრებულ მეთოდად სიმსივნის ქირურგიული ამოკვეთა მიიჩნევა.
ბოჭკოვანი დისპლაზია
ბოჭკოვანი დისპლაზია წარმოადგენს ნორმალური ძვლის ნაცვლად ბოჭკოვანი ქსოვილის ანომალიურ განვითარებას. აღნიშნული ბოჭკოვანი ქსოვილი ასუსტებს ძვალს და შესაძლოა გამოიწვიოს მისი მსხვრევა ან დეფორმაცია, თუმცა ზოგიერთ პაციენტში დაავადება უსიმპტომოდ მიმდინარეობს. დაავადების შემთხვევაში შესაძლოს დაზიანდეს ერთზე მეტი ძვალი და შესაძლოს საჭირო გახდეს დაზიანებული ძვლის ქირურგიული ამოკვეთა.
ანევრიზმული ძვლის ცისტა
აღნიშნული დაავადება წარმოადგენს ვენების ანომალიას, რომელიც ძვლის ტვინში ვითარდება. სწრაფი ზრდა აღნიშნული დაავადების შემთხვევაში შესაძლოა დამანგრეველი აღმოჩნედს ორგანიზმისათვის.
როგორ ხდება ძვლის სიმსივნის დიაგნოსტირება?
ექიმი პაციენტის ჩივილების მიხედვით ავსებს პაციენტის ჯანმრთელობის ისტორიას და სინჯავს პრობლემურ არეალს, რა დროსაც აფასებს შესიებას, ტკივილს, სიწითლესა და მოძრაობის სირთულეებს, რის შემდეგაც ნიშნავს შესაბამის ანალიზებს.
რუტინული სისხლის ანალიზი გვეხმარება განისაზღვროს არის თუ არა სიმპტომები კავშირში არა სიმსივნურ მიზეზებთან. ძვლის აქტივაციის მარკერს წარმოადგენს ტუტე ფოსფატაზა (ALP), ამდენად იმ პაციენტებისათვის, რომლებმაც დაასრულებს ძვლის განვითარება, ეს მარკერი შესაძლოა მიუთითებდეს ძვლის სტრუქტურაში არსებულ გარკვეულ ანომალიურობაზე.
იმ შემთხვევაში თუ არსებობს ეჭვი ძვლის კიბოს დიაგნოზზე, გამოიყენება ასევე გაშუქება. რენტგენით შესაძლებელია ძვლის ქსოვილის ანომალიების დადგენა. დეტალური გამოკველივისათვის ინიშნება მაგნიტურ რეზონანსული გამოსახულების (MRI) სკანირება ან კომპიუტერული ტომოგრაფიული სკანირება.
იმისათვის რათა დანამდვილებით დავრწმუნდეთ საქმე გვაქვს თუ არა ძვლის ანომალიურ სტრუქტურასთან და ძვლის სიმსივნესთან, საჭიროა შესაბამისი სტრუქტურიდან ბიოფსია განხორციელდეს, რასაც მიკროსკოპის საშუალებით პათოლოგი შეისწავლის. ქსოვილის უჯრედები გამოიკვლევა და შეფასდება უჯრედების ანომალიურობა. უჯრედებში არსებული ცვლილების მიხედვით ხდება კიბოს დიაგნოსტირება.
როგორია ძვლის სიმსივნის სტადიები?
ძვლის კიბოს დიაგნოსტირების შემდეგ უნდა დაზუსტდეს კიბოს სტადია. სტადია განსაზღვრავს კიბოს ორგანიზმში გავრცელების დონეს. მნიშვნელოვანია გავრცელებულია თუ არა იგი და რამდენად შორსაა გავრცელებული. სტადიის განსაზღვრა აუცილებელია, რათა დავადგინოთ რამდენად სერიოზულ კონდიციასთან გვაქვს საქმე და მკურნალობის რომელი მეთოდებია მიზანშეწონილი.
სტადიის განსაზღვრა საკმაოდ კომპლექსური პროცესია და მრავალი ფაქტორის გათვალისწინებით დგინდება. ასეთია მაგალითად კიბოს გავრცელება, ლიმფური კვანძების არსებობა და მეტასტაზები. როგორც წესი არსებობს 3 ფაზა.
I სტადია – შემთხვევები, როდესაც ძვალში აღმოჩნდა დაბალრისკიანი კიბოს კერები. ლიმფური კვანძები სუფთაა და მეტასტაზები არ არის.
II სტადია – შემთხვევები, როდესაც ძვალში აღმოჩდა მაღალრისკიანი კიბოს კერები.
III სტადია – კონდიცია, როდესაც კიბო გავრცელებულია სხვა ქსოვილებზეც.
რა იწვევს ძვლის სიმსივნეს?
ძვლის სიმსივნის გამომწვევი მიზეზები სრულად ცნობილი არ არის. ხშირად მიზეზად გენეტიკური განწყობა, რადიაციული დასხივება და ძვლის დაზიანებები სახელდება.
იშვიათი გენეტიკური კონდიციები, როგორიცაა ლი-ფრაუმენის სინდრომი ასევე წარმოადგენს კიბოს გამომწვევ ფაქტორს. რადიაციის მაღალი დოზით დასხივება, როდესაც პაციენტებს მიღებული აქვთ რადიოთერაპია, შესაძლოა გახდეს ძვლის უჯრედებში ცვლილების მიზეზი. ასევე პეჯეტის დაავადების არსებობა ნაჩვენებია, როგორც ძვლის კიბოს რისკის ზრდასთან დაკავშირებული კონდიცია 50-60 წლის ასაკის პაციენტებში.
ზოგიერთი ტიპის ძვლის კიბოს გამომწვევ მიზეზებად ასევე ასახლებენ მაგალითად ოსტეოსარკომას შემთხვევაში, განსაკუთრებით ბავშვებში, რადიაციულ თერაპიას (განსაკუთრებით მაღალი დოზის შემთხვევები) და სხვა კიბოს საწინააღმდეგო მედიკამენტებს. თუმცა პირდაპირი კავშირი ამ მოვლენებს შორის დადგენილი არ არის. ასევე იმ პაციენტებს, რომლებსაც ბავშვობაში ჰქონდათ თვალის იშვიათი ტიპის კიბო – რეტინობლასტომა, შესაძლოა უფრო მეტად განუვითარდეს ძვლის კიბო, ვინაიდან შესაძლოა ორივე შემთხვევაში იდენტური მემკვიდრეობით მიღებული დაზიანებული გენი იყოს პასუხიმგებელი აღნიშნული კონდიციების გამოწვევაზე. გარდა ამისა, ივარაუდება, რომ ოსტეოსარკომას განვითარების რისკები არსებობს ასევე იმ პაციენტებში, რომლებსაც ძვლის მოტეხილობის გამო მეტალის იმპლანტები აქვთ.
როგორ ხდება ძვლის სიმსივნის მკურნალობა?
კეთილთვისებიანი სიმსივნის მკურნალობა
ძირითადად, კეთილთვისებიანი სიმსივნის შემთხვევაში სიმსივნის რეგულარული მონიტორინგი ხორციელდება გარკვეული ინტერვალებით, რათა მისი ზრდის დაკვირვება მოხდეს. იმ შემთხვევაში თუ კონდიციას ახლავს ტკივილი – ინიშნება სამკურნალო მედიკამენტები. ზოგი კეთილთვისებიანი სიმსივნის შემთხვევაში, თუკი ძვალი დასუსტებულია – შესაძლოა დაიგეგმოს ქირურგიული ჩარევა. სხვა შემთხვევებში ქირურგია როგორც წესი არ ინიშნება და მხოლოდ მონიტორინგია საკმარისი.
ავთვისებიანი სიმსივნის მკურნალობა
იმ შემთხვევებში როდესაც ავთვისებიანი ძვლის კიბო დიაგნოსტირდება, მკურნალობა უნდა განახორციელოს კიბოს მკურნალობაში გამოცდილმა ექიმების მულტიდისციპლინურმა გუნდმა.
ასეთ შემთხვევაში მიზანია კიბოს მკურნალობა და ამავდროულად დაზიანებული უბნის ფუნქციის შენარჩუნება. მკურნალობა განისაზღვრება რამდენიმე ფაქტორის გათვალისწინებით, მათ შორის კიბოს სტადიის მიხედვით.
ძვლის კიბოს ზოგიერთ შემთხვევაში არაინვაზიურად გამოიყენება ქიმიოთერაპია ან რადიოთერაპია. ზოგიერთი პაციენტის შემთხვევაში კი სიმსივნური ქსოვილი საჭიროებს ქირურგიულად ამოკვეთას. ასეთი ოპერაციების დროს ისეთი ორგანოები, როგორიცაა მკლავი ან ფეხი შესაძლოს ნაწილობრივ ან სრულიად ამოიკვეთოს, თუმცა შესაძლებელია შემდგომ მათი აღდგენის ოპერაციის ჩატარებაც.
ძვლის სიმსივნისგან განკურნება
განკურნების დრო დამოკიდებულია სიმსივნის ტიპსა და მკურნალობის მეთოდზე. მკურნალობის შემდეგ პაციენტს გარკვეული პერიოდის მანძილზე იბარებენ მონიტორინგისათვის, რათა დადასტურდეს რომ სიმსივნე საბოლოოდ გაქრა. ამ პერიოდში შესაძლოს დაინიშნოს რენტგენი, CT ან MRI.
მნიშვნელოვანია, რომ მონიტორინგი განხორციელდეს დადგენილი ინტერვალებით, ვინაიდან არსებობს დაავადების განმეორების რისკი, ხოლო ადრეულ ეტაპზე დიაგნოსტირების შემთხვევაში შესაძლებელია დროული ჩარევა. ვინაიდან განმეორებითმა სიმსივნემ შეიძლება სერიოზული გართულებები გამოიწვიოს – ადრეული დიაგნოსტირება ძალიან მნიშვნელოვანია.
