მსხვილი ნაწლავის კიბოს სიმპტომები და მკურნალობა
კოლორექტალური კიბო მსოფლიოში მესამე ყველაზე გავრცელებული კიბოს ტიპია. მისი რისკ-ფაქტორების, სიმპტომების და სკრინინგის ვარიანტების გამოვლენა არის წარმატებული მკურნალობის გასაღები.
რა არის მსხვილი ნაწლავის კიბო?
კოლორექტალური კიბო (CRC), რომელსაც ასევე უწოდებენ ნაწლავის კიბოს, იწყება მსხვილ ნაწლავში უჯრედების პათოლოგიური ზრდით. ის შეიძლება დაიწყოს მსხვილ ნაწლავში ან სწორ ნაწლავში, რაც იწვევს მსხვილი ნაწლავის კიბოს ან სწორი ნაწლავის კიბოს. ექიმები ჩვეულებრივ ათავსებენ მსხვილი ნაწლავის და სწორი ნაწლავის კიბოს ერთ კატეგორიაში, რადგან მათ აქვთ მრავალი საერთო მახასიათებელი. უმეტეს შემთხვევაში, მსხვილი ნაწლავის კიბო წარმოიქმნება კეთილთვისებიანი წარმონაქმნებიდან მსხვილი ნაწლავის შიდა გარსზე, რომელსაც ეწოდება პოლიპები. დროთა განმავლობაში ზოგიერთმა პოლიპმა შესაძლოა მუტაცია მოახდინოს და სიმსივნურ ქსოვილად გარდაიქმნას.
რა იწვევს მსხვილი ნაწლავის კიბოს?
კოლორექტალური კიბოს ზუსტი მიზეზი ჯერ კიდევ უცნობია, მაგრამ გარკვეული რისკ-ფაქტორები ასოცირდება დაავადებასთან. ოჯახურ ანამნეზში კოლორექტალური კიბოს ან საკვერცხის კიბოს არსებობამ, სარძევევე ჯირკვლებისა და საშვილოსნოს კიბოს არსებობამ ქალებში, ასევე მემკვიდრეობითი გენის სინდრომებმა, ადრე გამოვლენილმა პოლიპებმა ან საჭმლის მომნელებელი ტრაქტის ანთებითმა დაავადებამ შეიძლება გაზარდოს მსხვილი ნაწლავის კიბოს განვითარების რისკი. წყლულოვანი კოლიტი ან კრონის დაავადება წარმოადგენენ კოლორექტალური კიბოს განვითარების რისკის ფაქტორებს, განსაკუთრებით კი იმ ადამიანებში, რომლებსაც აღნიშნული ჰქონდათ 10 წელზე მეტი ხანია. თუმცა, შემთხვევების მეტი წილი მოდის რისკის ქცევით ფაქტორებზე, როგორიცაა მოწევა, არაჯანსაღი კვება, ჭარბი რაოდენობით ალკოჰოლის მიღება და ფიზიკური უმოქმედობა. დიდი რაოდენობით წითელი ან გადამუშავებული ხორცის მიღებასა და ჭარბ წონას ასევე შეუძლია რისკის გაზრდა. 60 წლის შემდეგ მსხვილი ნაწლავის კიბოს განვითარების ალბათობა უფრო მაღალია, თუმცა ეს შეიძლება მოხდეს ნებისმიერ ასაკში. კვლევების მიხედვით, კოლორექტალური კიბოს დიაგნოზის მქონე პაციენტთა ერთი მესამედი 55 წელზე ნაკლები ასაკისანი არიან.
მსხვილი ნაწლავის კიბო მამაკაცებში
საჭმლის მომნელებელი ტრაქტის კიბო თითქმის თანაბრად ახდენს გავლენას მამაკაცებსა და ქალებზე. თუმცა, სიცოცხლის განმავლობაში დაავადების განვითარების რისკი ოდნავ მაღალია მამაკაცებში (4,3% – 4%). ზოგიერთი კვლევის თანახმად, მამაკაცებს დიაგნოსტირდებიან უფრო ახალგაზრდა ასაკში, ვიდრე ქალები.
მსხვილი ნაწლავის კიბო ქალებში
ქალმა პაციენტებმა შეიძლება ზოგ შემთხვევაში უგულვებელყონ მსხვილი ნაწლავის კიბოს ნიშნები და სიმპტომები, რადგან ზოგიერთი მათგანი მენსტრუაციასთან ან სხვა გინეკოლოგიურ დაავადებებთან დაკავშირებული დისკომფორტის მსგავსია. ქალებში კიბოს განვითარების რისკი მენოპაუზის შემდეგ იზრდება.
მსხვილი ნაწლავის კიბოს ადრეული ნიშნები
ძალიან ხშირად, არ არსებობს კოლორექტალური კიბოს კონკრეტული ადრეული სიმპტომები, სანამ სიმსივნური ზრდა არ განვითარდება. ამ მიზეზით, რეგულარული სკრინინგი ხელს უწყობს დაავადების გამოვლენას სიმპტომების განვითარებამდე, მაშინ როდესაც მსხვილი ნაწლავის კიბო ყველაზე განკურნებადია.
მსხვილი ნაწლავის კიბოს სიმპტომები
მსხვილი ნაწლავის კიბოს სიმპტომები დაავადების განვითარებასთან ერთად უფრო შესამჩნევი ხდება. ისინი შეიძლება სხვადასხვაგვარად ვლინდებოდეს სხვადასხვა ადამიანებში, სიმსივნური წარმონაქმნის ადგილმდებარეობისა და ზომის მიხედვით:
- დეფეკაციის ხასიათის ცვლილება, ყაბზობის ან დიარეის ახალი შეტევა
- რექტალური სისხლდენა ან სისხლი განავალში, მუქი ან ვიწრო განავალი
- განავლის კონსისტენციის ან სუნის ცვლილება
- ისეთი შეგრძნება, თითქოს კუჭ – ნაწლავი მთლად დაცლილი არ არის
- მუდმივი დისკომფორტი მუცლის არეში, შებერილობა ან ტკივილი
- სისუსტე, დაღლილობა, ფერმკრთალობა და ანემია, რომელიც გამოწვეულია რკინის დეფიციტით
- მადის დაკარგვა, უნებლიე და აუხსნელი წონის კლება
ეს სიმპტომები არ ნიშნავს აუცილებლად კიბოს არსებობას. საჭმლის მომნელებელი ტრაქტის ბევრმა სხვა დარღვევამ შეიძლება გამოიწვიოს მსგავსი პრობლემები, მათ შორის ბუასილმა, წყლულმა, გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომმა და ა.შ. ნებისმიერი ჩივილის შემთხვევაში, რომელიც გრძელდება რამდენიმე დღეზე მეტხანს, ეწვიეთ ექიმს.
მსხვილი ნაწლავის კიბოს სკრინინგი და დიაგნოზი
როგორ წესი, მსხვილი ნაწლავის კიბოს რეგულარული სკრინინგი უნდა დაიწყოს 50 წლის ასაკიდან იმ ადამიანებისთვის, რომლებსაც არ აქვთ ამ დაავადების ოჯახური ანამნეზი და არ აქვთ ჩივილები. შეიძლება დაგჭირდეთ სკრინინგის დაწყება 40 წლის ასაკში ან უფრო ადრეც, თუ გაქვთ რაიმე რისკ-ფაქტორები. გენეტიკურად მემკვიდრეობითი პოლიპოზის სინდრომის მქონე ადამიანებში სკრინინგი უნდა დაიწყოს 15-18 წლის ასაკში.
არსებობს მსხვილი ნაწლავის კიბოს ადრეული გამოვლენის სკრინინგის რამდენიმე ვარიანტი, მათ შორის ფეკალური ოკულტური სისხლის ტესტი (FOBT), განავლის დნმ ტესტი, კოლონოსკოპია, მოქნილი რექტორომანოსკოპია და კომპიუტერულ ტომოგრაფიული კოლონოგრაფია. სკრინინგის საუკეთესო მეთოდი კოლონოსკოპიაა. იგი იყენებს თხელ, მოქნილ მილს, რომელსაც ბოლოში კამერა აქვს დამაგრებული მსხვილი ნაწლავის შიგნიდან შესამოწმებლად. პროცედურა ექიმებს საშუალებას აძლევს აღმოაჩინონ და მოაშორონ პოლიპები მანამ, სანამ ისინი გადაიქცევიან კიბოდ, ან აიღონ ნიმუშები (ბიოფსია) საეჭვო უბნებიდან. კოლონოსკოპიის დროს ამოღებული პოლიპების გამოკვლევა ხდება იმის დასადგენად, არის თუ არა მათში კიბოს ან კიბოსწინარე უჯრედები.
თუ მსხვილი ნაწლავის კიბოს დიაგნოზი დადასტურდა, ჩატარდება დამატებითი სისხლის ანალიზები და ვიზუალიზაციის ტესტები, რათა შეფასდეს დაავადების ზუსტი ტიპი, სტადია და დაავადების გავრცელება. აჯიბადემის ონკოლოგიური ცენტრები უზრუნველყოფენ სწრაფ წვდომას ყველა უახლეს ვიზუალიზაციის ხელსაწყოზე, მათ შორის გულმკერდის რენდგენი, მუცლის კომპიუტერული ტომოგრაფია (CT), ულტრასონოგრაფია (US), მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფია (MRI), ენდორექტალური ულტრასონოგრაფია (ERUS), პოზიტრონ–ემისიური ტომოგრაფია (PET), კოლორექტალური კიბოს დეტალური დიაგნოსტიკისთვის.
მსხვილი ნაწლავის კიბოთი დაავადებულთა გადარჩენის მაჩვენებელი
მსხვილი ნაწლავის კიბოს პროგნოზი და მკურნალობა დიდად არის დამოკიდებული მის აღმოჩენის სტადიაზე. სტადიები კლასიფიცირებულია 0-დან (კარცინომა ადგილზე) IV-მდე შკალის მიხედვით. უფრო დაბალ სტადიებზე, კიბო შემოიფარგლება მსხვილი ნაწლავის კედლით, მაშინ როდესაც IV სტადიაზე მსხვილი ნაწლავის კიბო ვრცელდება შორეულ ორგანოებში (მეტასტაზირებულია). ადრეულ სტადიაზე დაავადების გამოვლენისას მის გავრცელებამდე 5-წლიან გადარჩენის მაჩვენებელი 90%-ს აჭარბებს. კიბო განკურნებულად ითვლება, თუ ის არ განმეორდება 5 წლის განმავლობაში. გვიანდელ სტადიაზე, გადარჩენის მაჩვენებელი უფრო დაბალია, მაგრამ სტაბილურად იზრდება. ბოლო ათწლეულების განმავლობაში მსხვილი ნაწლავის კიბოთი სიკვდილიანობის მაჩვენებელი მცირდება. ეს დაკავშირებულია ადრეული გამოვლენის გაუმჯობესებასთან სკრინინგის პროგრამების წყალობით. როდესაც კიბოს გამოვლენა ადრე ხდება, უფრო ადვილია მისი მკურნალობა. მეორე მხრივ, მკურნალობის მეთოდებმაც დროთა განმავლობაში განიცადა პროგრესი. მულტიდისციპლინურ მიდგომას და ყოვლისმომცველ, კომპლექსურ მკურნალობას, რომელიც მიიღება გამოცდილ ონკოლოგიურ ცენტრებში, როგორიცაა აჯიბადემი, შეუძლია წვლილი შეიტანოს უკეთესი შედეგების მიღწევაში.
მსხვილი ნაწლავის კიბოს მკურნალობა
ის თუ როგორ მოხდება მსხვილი ნაწლავის კიბოს მკურნალობა დამოკიდებულია მის ლოკალიზაციაზე, სტადიაზე და ბევრ სხვა ფაქტორზე. რაც უნდა იცოდეთ არის ის, რომ კოლორექტალური კიბო განკურნებადი დაავადებაა, განსაკუთრებით მაშინ თუ ის დიაგნოსტირებულია ადრეულ სტადიაზე. შემთხვევებიდან გამომდინარე, ქირურგიული ჩარევა, ქიმიოთერაპია, მიზნობრივი თერაპია, იმუნოთერაპია ან დასხივება შეიძლება გამოყენებულ იქნას ცალკე ან კომბინირებულად.
- მსხვილი ნაწლავის კიბოს ოპერაცია. სიმსივნური დაზიანებების ქირურგიული მოცილება მკურნალობისთვის საუკეთესო შანსს წარმოადგენს. ოპერაციის ტიპი დამოკიდებულია კიბოს ლოკალიზაციაზე მსხვილ ნაწლავში და მის სტადიაზე. 0 სტადიაზე და I სტადიის ზოგიერთ ადრეულ შემთხვევაში, სიმსივნური პოლიპების ამოღება შესაძლებელია კოლონოსკოპიის დროს პოლიპექტომიით ან ადგილობრივი ამოკვეთით. თერაპიული ენდოსკოპია საშუალებას იძლევა მკურნალობა ჩატარდეს დიაგნოსტირების მომენტში, ყოველგვარი ჭრილობის გარეშე და ეს ხშირად საკმარისია დაავადების აღმოსაფხვრელად. შედარებით მიშვებულ შემთხვევებში საჭიროა უფრო ფართო ქირურგიული ჩარევა, რომელსაც ეწოდება მსხვილი ნაწლავის რეზექცია (კოლექტომია). იგი მოიცავს ნაწლავის იმ ნაწილის მოცილებას, რომელიც შეიცავს კიბოს, მიმდებარე ქსოვილებთან და მიმდებარე ლიმფურ კვანძებთან ერთად. მსხვილი ნაწლავის დარჩენილი ნაწილების ხელახლა მიკერება ხდება (ანასტომოზი). შემთხვევიდან გამომდინარე, შეიძლება საჭირო გახდეს ნაწილობრივი ან სრული კოლექტომია. ზოგიერთ შემთხვევაში, პაციენტებს შეიძლება დასჭირდეთ კოლოსტომია ან ილეოსტომია რეზექციის ოპერაციის შემდეგ. ეს ნიშნავს, რომ ქირურგი ქმნის ხელოვნურ ხვრელს მუცლის კედელში, რომელსაც ეწოდება სტომა, რათა უზრუნველყოს საჭმლის მომნელებელი ნარჩენებისთვის გამოსავალი. აღნიშნული შეიძლება გამოყენებულ იქნას როგორც პრობლემის დროებითი ან მუდმივი გადაწყვეტა. პალიაციური ქირურგია ასევე შეიძლება გამოყენებულ იქნას სიმპტომების შესამსუბუქებლად და სიცოცხლის გახანგრძლივებისთვის გვიანდელ სტადიებზე. აჯიბადემში მსხვილი ნაწლავის კიბოს ოპერაციები უმეტეს შემთხვევაში ღია ქირურგიის ნაცვლად შეიძლება ჩატარდეს მინიმალური ინვაზიური ტექნიკით. ლაპაროსკოპია და რობოტიზირებული ქირურგია ხელს უწყობს პაციენტის აღდგენისათვის საჭირო დროის შემცირებას და მათი კომფორტის ზრდას.
- მსხვილი ნაწლავის კიბოს ქიმიოთერაპია. მას ასევე უწოდებენ სისტემურ მკურნალობას და ის იყენებს წამლებს მთელ სხეულში კიბოს უჯრედების მოსაკლავად. მაშინაც კი, თუ სიმსივნე დიაგნოზირებულია ადრეულ სტადიაზე და მთლიანად ამოღებულია ქირურგიული გზით, ზოგიერთ კიბოს უჯრედს შეუძლია სხეულის სხვადასხვა ნაწილში გადაადგილება ლიმფისა და სისხლძარღვების მეშვეობით. თუ ეს უჯრედები არ განადგურდა, ისინი მრავლდებიან და დროთა განმავლობაში იზრდებიან, რაც იწვევს დაავადების განმეორებას სხეულის ნებისმიერ ნაწილში. ამ მიზეზით, პრევენციული ქიმიოთერაპია შეიძლება გამოყენებულ იქნას ოპერაციის შემდეგ დარჩენილი კიბოს უჯრედების განადგურების მიზნით. ქიმიოთერაპია ასევე შეიძლება გამოყენებულ იქნას ოპერაციამდე დიდი სიმსივნური წარმონაქმნის შესამცირებლად და ოპერაციის გასაადვილებლად (ნეოადიუვანტური თერაპია).
- კოლორექტალური კიბოს მიზნობრივი თერაპია. ქიმიოთერაპიისგან განსხვავებით, რომელიც აზიანებს ჯანსაღ უჯრედებს სიმსივნურ ქსოვილებთან ერთად, მიზანმიმართული მედიკამენტები თავს ესხმიან მხოლოდ ავთვისებიან უჯრედებს და არ იწვევენ მნიშვნელოვან გვერდით ეფექტებს. ისინი ფართოდ გამოიყენება მსხვილი ნაწლავის კიბოს სამკურნალოდ, განსაკუთრებით დაავადების IV სტადიაში. ზოგიერთი კვლევის თანახმად, ჩვეულებრივ ქიმიოთერაპიასთან ერთად გამოყენებისას ამ პრეპარატებმა შეიძლება გაზარდონ მისი მოქმედება 25-30%-ით.
- მსხვილი ნაწლავის კიბოს რადიაციული თერაპია. რადიოთერაპია იყენებს რადიაციის მაღალ დოზებს სიმსივნის განადგურების ან ზომის შესამცირებლად. ზოგჯერ რეკომენდებულია ნაწლავის კიბოს მქონე პაციენტებისთვის, როგორც მკურნალობის გეგმის ნაწილი ნარჩენი კიბოს უჯრედების ან მეტასტაზების აღმოსაფხვრელად. აჯიბადემი აღჭურვილია უახლესი მაღალტექნოლოგიური მოწყობილობებით რადიოთერაპიის ჩასატარებლად, მათ შორის ViewRay-ის MRIdian-ით, რომელიც იძლევა მუცლის ღრუში მიუწვდომელი და მოძრავი სიმსივნეების ულტრაზუსტი რადიაციული მკურნალობის საშუალებას.
